Introductie:
Ieder jaar wordt in Nederland de diagnose eierstokkanker bij ongeveer 1300 vrouwen gesteld.. De prognose van eierstokkanker wordt bepaald door het stadium waarin de ziekte zich bevindt. Omdat de tumor alle ruimte heeft om uit te zaaien in de buikholte zonder dat dit duidelijke klachten geeft wordt de kanker meestal in een laat stadium ontdekt, waarbij het zich uitgebreid heeft in de gehele buikholte, daarom wordt deze vorm van kanker ook wel de ‘silent lady killer’ genoemd. De overlevingskansen bij deze uitgebreide ziekte zijn slecht (gemiddeld leven na 5 jaar nog maar 30% van de vrouwen met deze uitgebreide vorm van eierstokkanker). Opvallend is dat een deel van de vrouwen met een laat stadium eierstokkanker heel snel komt te overlijden (na enkele maanden), terwijl een ander deel veel langer overleefd (jaren), terwijl de tumoren er onder de microscoop identiek uitzien. Het is daarom de vraag welke factoren verantwoordelijk zijn voor dit verschil in overleving.
Achtergrond:
Hoe cellen zich gedragen en de aansturing van celdeling wordt gecontroleerd door ‘signaal transductie paden’. Dit zijn ketens van moleculen in de cel, die op elkaar aanrijpen en op deze manier de celdeling en het gedrag besturen. Je zou dit kunnen vergelijken met de manier waarop een auto werkt. Om de auto sneller te laten rijden moet het gaspedaal worden ingedrukt. Dit pedaal zit vast aan een draad welke weer vastzit aan de carburateur. Als het pedaal dieper ingedrukt wordt gaat een klep in de carburateur verder openstaan en komt er meer benzine en lucht in, et cetera. Ditzelfde geldt voor het afremmen van de auto. Je drukt het rempedaal in, een draad verbindt deze met de remblokken en deze worden aangeknepen tegen de remschijf. Voor zover nu bekend zijn er in de cel tien verschillende paden die de cel aansturen. Er zijn tien verschillende gaspedalen/remmen.
Op dit moment wordt er in onderzoek met name gekeken naar óf het belangrijkste eiwit van een signaal transductie pad wel of niet aanwezig is, dus of een bepaald gas/rem pedaal aanwezig is, maar dit zegt natuurlijk niets over het gehele pad. Het zou kunnen zijn dat het gaspedaal aanwezig is, maar dat de draad naar de carburateur stuk is, of de carburateur niet meer functioneert. Het is dus van belang te weten of alle elementen van een signaal transductie pad aanwezig zijn en functioneren. Een nieuw ontwikkelde techniek onderzoekt of alle elementen in het pad functioneren en niet of alleen het belangrijkste element aanwezig is.
Onderzoek middels een microscoop door de patholoog kan verschillen in overleving van vrouwen met een laat stadium eierstokkanker niet goed verklaren. Een mogelijke verklaring kan liggen in verschillen in de aansturing van de celdeling (signaal transductie paden). Bij borstkanker is al aangetoond dat verschillen in actieve signaal transductie paden mede de prognose bepalen.
Onderzoek:
De activiteit van de bekende signaal transductie paden wordt bepaald in tumorweefsel van vrouwen met eierstokkanker die heel kort overleefden en bij vrouwen met eierstokkanker die heel lang overleefden. Onderzocht wordt of dit een verklaring geeft voor het verschil in overleving.
Daarnaast worden er op dit moment meerdere doelgerichte therapieën (‘targeted therapies’) ontwikkeld. Niet voor een specifieke kanker, maar voor tumoren met een bepaald actieve signaal transductie pad. Omdat er geen andere techniek voorhanden is, wordt op dit moment meestal alleen onderzocht of het belangrijkste eiwit van dit pad aanwezig is. Maar zoals gezegd, zegt dit niets over de werkelijke activiteit, daarom kunnen we met de nieuw ontwikkelde techniek ook bepalen of het gehele signaal transductie pad actief is (dus of er geen ‘kabelbreuk’ aanwezig is), zodat je veel zekerder weet of doelgerichte therapie tegen het signaal transductie pad dat de tumor aanstuurt zal werken. Met deze studie willen wij ook inzicht krijgen in welke signaal transductie paden eierstokkanker meestal aansturen en welke doelgerichte behandeling hiervoor zou kunnen worden gebruikt.
Voor meer info: Research_proposal_Ruby_Rose_STA
Dr. J.M.J. Piek
Gynaecological Oncologist
Department of Obstetrics and Gynaecology
Catharina ziekenhuis
Signalling pathway activation analysis in ovarian cancer patients
Voor deze studie hebben we signaaltransductie paden onderzocht in kankerweefsel van 85 vrouwen met laat stadium eierstokkanker. We hebben deze vrouwen opgedeeld in twee groepen: (1) korte ziekte-vrije overlevers; vrouwen waarbij de ziekte binnen één jaar na behandeling terugkeerde en (2) lange ziekte-vrije overlevers; vrouwen waarbij de ziekte na twee jaar na behandeling terugkeerde of nog niet was teruggekeerd. Naast kankerweefsel hebben we ook eileidercellen van 25 gezonde vrouwen onderzocht, omdat de meest voorkomende vorm van eierstokkanker ontstaat uit eileidercellen.
Onze resultaten laten geen verschil in gemiddeld signaaltransductie pad activiteit zien tussen de korte en lange ziekte-vrije overlevers groepen. Echter, wanneer we de signaaltransductie pad activiteit van de kankerweefsels vergelijken met de activiteit in gezonde eileidercellen zien we duidelijke verschillen in vijf van de zes onderzochte signaaltransductie paden. Hierdoor konden we bij 72% van de onderzochte eierstokkanker patiënten tenminste één signaaltransductie pad aanwijzen met sterk verhoogde activiteit. Deze patiënten zouden in aanmerking kunnen komen voor behandeling met doelgerichte medicijnen gericht tegen het signaaltransductie pad met de verhoogde activiteit.
Concluderend zijn we niet in staat geweest om verschillen in ziekte-vrije overleving tussen eierstokkanker patiënten te verklaren aan de hand van verschillen in signaaltransductie paden. Onze resultaten laten wel zien dat we in 72% van de laat stadium eierstokkanker patiënten een behandeling zouden kunnen starten met een doelgericht medicijn waarvan verwacht wordt dat het zal gaan werken.